"Kabinet wil betere lessen goed burgerschap" (NOS 2019). Burgerschapsvorming is een actueel thema op basis- en middelbare scholen. Het kabinet heeft scholen verplicht om 'iets' te doen met burgerschapsvormig. Maar wat is dat? En wie bepaalt dan waar het over gaat? En hoe ziet dat er dan uit?
PROO-Leiden heeft Stichting Alexander verzocht workshops te verzorgen over dit thema. Op 21 november 2019 hebben we tweemaal een workshop verzorgd bij de Onderwijsdag van PROO-Leiden. Hieronder vallen zestien openbare basisscholen in Leiden, tezamen zo'n 500 leerkrachten. Omdat één dag later het 30-jarig jubileum werd gevierd van het (door Nederland gerectificeerde) Kinderrechtenverdrag, was dat voor ons een mooie aangelegenheid om het thema 'burgerschapsvorming' te koppelen aan dit verdrag. Want naar ons idee is dit thema bij uitstek het moment en een passende gelegenheid om kinderen en jongeren mede te laten bepalen waaruit burgerschapsvorming moet bestaan en hoe je dit samen met kinderen - in dit geval - binnen het basisonderwijs handen en voeten geeft.
We weten uit ervaring dat er allerlei beelden en percepties bestaan over het thema burgerschapsvorming, als ook over participatie van kinderen en jongeren in het onderwijs. We weten ook dat als men aan dit thema op een meer participatieve wijze aandacht wilt geven, een gedeelde visie hierop hieraan vooraf gaat.
In de workshops zijn we dan ook eerst begonnen met een verkenning van deze beelden en percepties, ondersteund met een kort, fraai filmpje van Bram Eidhof (proefschrift 'Influencing Youth Citizenship') waarin hij heel treffend duidelijk maakt wat het onderwijs kan en moet met het thema burgerschapsvorming. Met de deelnemers van de workshops (leerkrachten, ondersteunend personeel, directies en bestuursleden) zijn we met de volgende vraagstellingen de discussie aangegaan:
- Wat is jullie perceptie op het thema?
- Staat onderwijs per definitie gelijk aan burgerschapsvorming?
- Hoever gaat volgens jou de zelfregie van kinderen?
- Wat is volgens jou meer mogelijk met kinderen?
- Heb jij - als leerkracht - hierin een actieve rol?
- Hoe weet jij dat je bijdraagt aan burgerschapsvorming?
Er kwamen al meteen enkele praktijkvoorbeelden op tafel vanuit de eigen ervaringen van deelnemers en we hebben vanuit Stichting Alexander ook enkele praktijkvoorbeelden gepresenteerd. Deze voorbeelden hebben we vervolgens samen 'afgepeld' aan de hand van de essentiële vragen: Hebben de kinderen een keuze gehad in de activiteit? Zijn ze betrokken geweest in de wijze waarop de activiteit ter hand is genomen? Is er ook wat gedaan met de uitkomsten van de activiteit?
Als je zo inzoomt op de mate van betrokkenheid van kinderen, onderkenden we allen dat we al snel ongemerkt voorbij gaan aan de werkelijke invloed van kinderen.
Om de discussie en deze verkenningen concreter te maken, zijn de deelnemers in groepjes uiteen zijn gegaan om een lesplan te ontwerpen, met een thema dat gaat over burgerschapsvorming en met een uitwerking dat de kinderen volledige regie geeft. Een lesplan, hoe compact dan ook, om de volgende dag op school meteen tot uitvoering te brengen. Dat was voor velen al een uitdaging in zichzelf. Een aantal docenten zijn met concrete lesplannen naar huis gegaan. Wij hopen dat het ook heeft geleid tot uitvoering.
Voor meer informatie neem contact op met Leo Rutjes en Nikki van de Klundert via info@st-alexander.nl